Haber7 / Abdurrahman Koç
Türkiye-Suudi Arabistan bağlantılarında yeni bir periyoda girildi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman’ı Beştepe’de resmi merasimle karşıladı.
2018’den beri birinci defa yapılan ziyaretle ilgili konuşan uzmanlar, hem iki ülke için hem de İslam dünyası ismine çok değerli bir adım atıldığı görüşünde.
Haber7 olarak Türkiye-Suudi Arabistan olağanlaşmasını Yeditepe Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Cumhurbaşkanlığı Güvenlik Heyeti Üyesi Prof. Dr. Mesut Hakkı Caşın, Ahmet Yesevi Üniversitesi’nden Prof. Dr. Cengiz Tomar ve Sakarya Üniversitesi’nden Mehmet Rakipoğlu’na sorduk.
“BÜTÜN İSLAM ALEMİNE ÖRNEK OLDU”
Ziyaretle ilgili konuşan Prof. Dr. Mesut Hakkı Caşın, “Türkiye ve Suudi Arabistan bilhassa Cemal Kaşıkçı cinayetinden sonra ikili bağlantılarında kıymetli bir kriz boyutunu atlatmıştır” dedi. Caşın, “Uluslararası bağlarda olması gereken iki kardeş devletin bu hasımlık ortamından çıkıp, bilhassa Ortadoğu bölgesinde yaşanan savaşlar, istikrarsızlık ve kaos ortamıyla birlikte olağanlaşmanın bütün İslam alemine örnek olduğunu düşünüyorum” tabirlerini kullandı.
“MISIRLA İLGİLİ ÇOK DEĞERLİ MÜJDELİ GELİŞMELER OLACAK”
“Prens Selman’ın Türkiye ziyareti yalnızca iki ülke ortasındaki münasebetler değil, kadim iki medeniyet, Arap-Türk medeniyetleri ortasındaki dostluk ve kardeşliğin kıymetli bir simgesidir” diyen Caşın, şöyle devam etti:
“Nitekim Sayın Cumhurbaşkanının büyük bir merasimle ağırlaması Türkiye’nin konuklarına ne kadar değer verdiğinin bir göstergesidir. Fakat şunu belirtmekte yarar var, Türkiye’nin Suudi Arabistan ile olağanlaşması, dünya alakaları açısından bakıldığında Türkiye’nin Ortadoğu’daki misyonunun yeni bir kavramsal temele oturduğunu göstermektedir. Selman’ın evvel Mısır’a sonra Türkiye’ye gelmesi, sonra Ürdün’e gidecek olması burada kurulması gereken bağlantıların bütün İslam dünyasını kapsadığını düşünüyorum. Hakikaten Türkiye ile Mısır ortasında da önümüzdeki günlerde çok değerli müjdeli gelişmelerin dünyada ses getireceğini düşünüyorum. Lakin zamanlama açısından bakıldığında Sayın Prens’in Türkiye ziyaretinin Biden’ın ziyareti öncesi yapılması, bu ziyaretin güzel planlandığını gösteriyor”
“ASKERİ ALANDA DA BİR İTTİFAK GELİŞECEK”
“Bu iade-i ziyaret, Türkiye’nin bölgeye verdiği ehemmiyetin kabulüdür” diyen Caşın, askeri olarak da bir ittifakın gelişeceğini lisana getirdi. İkili görüşmelerde savunma bakanının yanı sıra savunma sanayii şirketlerinin de bulunduğunu tabir etti. Caşın, öre yandan iki ülke ortasında ticaret, finansman, turizm başta olmak üzere tarım ve hayvancılık anallarında da yeni bir sürecin harekete geçeceği kanısını lisana getirdi.
“SUUDİ ARABİSTAN’IN KADİM DOSTUNUN TÜRKİYE OLDUĞU ORTAYA ÇIKMIŞTIR”
Caşın, “Bir öbür konu, aslında Suudi Arabistan şunu görmüştür; Bilhassa son vakitlerde ABD’nin Afganistan’dan geri çekilmesi, ancak en kıymetlisi Rusya-Ukrayna savaşındaki tavrı, ve Suudi Arabistan’ın kimi bahislerde yalnız bırakılması, Suudi Arabistan’ın tarihi ve kadim dostunun Türkiye olduğunu ortaya koymuştur. O bakımda bu gelişmenin iki ülkeden çok bütün İslam dünyası önünde yeni bir beyaz sayfa açacağını söyleyebilirim” değerlendirmesinde bulundu.
HAC KONTENJANI VE ESER AMBARGOSUNUN KALDIRILMASI
Caşın, “İkinci konu, bundan sonraki alakalarda, bilhassa Suudi Arabistan’ın hem hac sıkıntısında Türkiye’ye daha fazla kota ayırması, hem de Türkiye’ye uygulanan ticari ambargonun kaldırılmasıyla Türk eserlerinin Suudi Arabistan pazarında daha fazla yer edeceğini düşünmekteyim” dedi.
TÜRKİYE-SUUDİ ARABİSTAN-MISIR-PAKİSTAN ASKERİ İŞBİRLİĞİ
“Diğer taraftan da çok değerli bir konu; Türkiye-Suudi Arabistan ortasındaki askeri öğrencilerin akademik düzeyinde kurmay mekteplerinde değişim öğrencisi olarak eğitim almaları, Türkiye ile Suudi Arabistan ortasındaki askeri işbirliğinin, buna Mısır ve Pakistan’da dahil olmak üzere yeni bir çizginin bir formda mühürlendiğini söylemek gerekir.”
“Türkiye, Yavuz Sultan Selim Han’dan bu yana Suud milletine, Arap milletine daime hürmet duymuştur” diyen Caşın, “Ve biz kendimizi sürekli Mekke’nin hizmetçisi olarak tanımlamışızdır. Batılı ülkelerin söylediği üzere Osmanlı yine geliyor, bizi taassub altına alacak değil. Türkiye’nin işte, emekte, savunma başta olmak üzere ticarette bütün Müslüman devletlerle paydaşlık işbirliği ve ortak pazar geliştirilmesi konusunda çok kıymetli örnek teşkil ettiğini düşünüyorum” diye konuştu.
RAKİPOĞLU: BİDEN’DAN EVVEL TÜRKİYE’YE GELMESİ ÇOK ÖNEMLİ
Ziyaretin kıymetini üç farklı noktadan kıymetlendiren Mehmet Rakipoğlu ise, şunları aktardı:
“Birincisi olağanda Muhammed bin Selman Yunanistan ve Güney Kıbrıs’ı da kapsayan bir cins yapacaktı ve bu kapsamda Türkiye’ye gelecekti. Bu ziyaret ertelenmişti. Daha sonra sürpriz bir biçimde bu ziyareti gerçekleştireceğini açıkladı ve Yunanistan, Güney Kıbrıs ziyaretini erteledi. Türkiye-Yunanistan tansiyonunu düşününce, Türkiye ile bağların olağanlaşması ismine kıymetli bir adım olarak görünüyor.
İkinci nokta; Biden’ın önümüzdeki ay Suudi Arabistan ziyareti olacak. Ondan evvel Muhammed bin Selman’ın Türkiye’ye gelmesi, gerek Suud gerek Türkiye’nin ABD ile sorun yaşadığını düşününce, iki ülkenin de aslında ABD’ye karşı işbirliğine gittiğini söyleyebilirim. ABD’ye tam terslik değil de ABD’de dönen rahatsızlığı işbirliğiyle bertaraf edebilirler.
Üçüncü nokta; gerek evvel Mısır’dan sonra Ürdün ziyaretleri kapsamında, üçüncü cinste Türkiye’ye gelmesi, Türkiye’yi bölgedeki kıymetli aktörlerden biri olarak gördüğünü söyleyebiliriz”
“SUUDİ ARABİSTAN, TÜRKİYE’DEN ULUSAL SAVUNMA KAPASİTESİNİ ARTIRMASINI BEKLİYOR”
“Bayraktarlar, Libya, Suriye, Azerbaycan ve Ukrayna problemi sonrası Türkiye’nin askeri gücü Arap ülkeleri açısından uygunca kanıtlandı” diyen Rakipoğlu, “Şimdi Suudi Arabistan’a gerek İran, gerek de El Kural üzere ögelerin tehditleri artarak devam ediyor. Bu manada ABD’den gerekli dayanağı alamıyorlar. Güvenlik boşluğu var. Türkiye ile işbirliği ile bunu doldurmak istiyorlar. Türk askerinin konuşlanması çok sıkıntı fakat Bayraktar satışı mümkün. Lakin bence Suudi Arabistan’ın Türkiye’den asıl bekleyeceği şey ulusal savunma kapasitesinin artırılması noktasında fabrika inşaatı bence Suudi Arabistan talep eder. Silah üretim, füze üretimi noktasında Türkiye’deki teknolojiden yararlanmak isteyebilirler” diye konuştu.
SURİYE OPERASYONU
Rakipoğlu, Suriye’ye yönelik operasyona ait, “Bu ziyaretle birlikte Türkiye’nin de Suriye’de oprasyonu gündemde. Bu ziyaretle birlikte Suudi Arabistan ve BAE’nin ‘Suriye’nin toprak bütünlüğüne’ yönelik telaffuzlarının törpüleneceği, üst perdeden karşılıklı tansiyonu artıran telaffuzlarını kenara bırakacaklarını beklemek daha mümkün”
“YATIRIMCI VE TURİST BEKLENİYOR”
Rakipoğlu, şöyle devam etti:
“Ziyaret öncesi Türkiye’ye yönelik ambargo vardı. Hem seyahat yasağı, hem de Türk eserleri oralarda bekletiliyordu. Bu kaldırıldı. Bu çok kıymetli bir gelişme. Hakikaten Türkiye bu yaz Körfez’den turist ve yatırımcı istiyor. Bu yasağın kalkmasıyla birlikte Suudi Arabistan’dan Türkiye’ye yatırımcı ve turist gelmesi bekleniyor. SWAP muahedeleri, vergilendirmelerin kaldırılması noktasında birçok mutabakat yapılabilir. Öbür alanlarda da medya, kültür eğitim noktasında da muahedeler yapılabilir”
“TİCARET HACMİNİN 15 MİLYAR DOLARA ÇIKMASI GEREKİYOR”
“Şu an ticaret hacmi 5 milyar dolar civarında. Bunun en az 15 milyar dolar civarına çıkarılması gerekiyor. BAE’nin nüfusu az olmasına karşın Türkiye ile 10-15 milyar dolar civarında ticaret var. Suudi Arabistan’ın nüfusu 30 milyon, BAE’nin üç katı. Yani bu sayının en az 15 olması gerekiyor”
“SUUDİ ARABİSTAN, HUSİLERE KARŞI TÜRKİYE’DEN YARDIM İSTEYEBİLİR”
“Yemen’den gelen Husi tehdidinin bertaraf edilmesi noktasında Suudi Arabistan Türkiye’den yardım talep edebilir. Bilhassa Bayraktar’ların kullanılması noktasında. Husilerin de Türkiye’ye karşı faaliyetleri artmış durumda. En son Türkiye’nin bir anıtı vardı Yemen’de onu yıktılar. Türkiye’nin Suriye operasyonu İran’ı huzursuz ettiği için İran Türkiye’nin yakınlaşmasına ket vurmaya çalışabilir. İran, Türkiye’nin gerek BAE ile, gerek İsrail’le gerek Suud’la normalleşmesinden çok rahatsız. Bunu gerek medyasında gerekse bölgesel faaliyetlerinde görebiliyoruz. Mesela Irak’ta tehditkar açıklamalar yapıyor”
CENGİZ TOMAR: TÜRKİYE TÜM ARAP ÜLKELERİYLE ALAKALARINI DÜZELTMİŞ OLUYOR
Prof. Dr. Cengiz Tomar, ziyaretin iki ülke açısından gerçek politiğe dönüş olduğunu söyledi.
“İki ülke açısından gerçek politiğe dönüş. 2013 öncesine dönüş. Arap Baharı sürecinde iki ülke zıt düşmüştü. Artık ABD idaresinin değiştiği bir ortamda konjöktür de değişti. Ortadoğu’da da konsolidasyon sağladı. Artık iki ülke de gerçek politiğe dönüyor. Artık her iki ülke de realiteyi kabul etmiş durumda Ortadoğu’da.
Türkiye Arap dünyasıyla yalnız kalmıştı. Bağlar büsbütün bozulmuştu çabucak hemen. O manada Türkiye Arap ülkeleriyle alakalarını düzeltmiş oluyor. Bunun hem ekonomik, hem de bundan sonraki süreçlerde Suriye, Yemen, İsrail Filistin sorunlarında iki ülke konuşabilecek duruma geliyor”
“TÜRKİYE VE ARAP ÜLKELERİ KONUŞABİLECEK SEVİYEYE GELDİ”
Genel olarak Suudi Arabistan-ABD ilişkileri çok olmadı. İran sorunu de var. Bayraktar silah alımlarında Türkiye ile o manada ilgi kurulabilir. Zira Bayraktar da kendini kanıtladı. Lakin Türkiye verir mi vermez mi aşikâr olmaz. Çünkü o siyasi bir problem.
Bölge açısından olumlu bir gelişme. Zira bölge ülkeleri kendi ortalarında hengame edip konuşmayınca bu sefer emperyalist güçler geliyor. Rusya, ABD üzere ülkeler. En azından Türkiye ve bu ülkeler konuşabilecek seviyeye geldiler.